Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą układową tkanki łącznej charakteryzującą się nieswoistym zapaleniem stawów, prowadzącym również do zmian pozastawowych, powikłań narządowych oraz niepełnosprawności. Przyczyna choroby jest nieznana. Uważa się, że wpływ mają czynniki genetyczne (częstsze jest występowanie RZS u osób spokrewnionych), czynniki immunologiczne, czynniki środowiskowe np. silny stres, palenie tytoniu oraz zakażenia wirusowe, mykoplazmatyczne i bakteryjne. Szczyt zachorowań przypada na 4 i 5 dekadę życia, częściej chorują kobiety. Leczenie RZS wymaga szerokiej wiedzy z zakresu chorób wewnętrznych i immunologii.
Do charakterystycznych wczesnych objawów RZS należą: najczęściej symetryczny ból, obrzęk drobnych stawów rąk i stóp, stawów nadgarstkowych i skokowych. Towarzyszy temu uczucie sztywności porannej o długim czasie trwania, mogą występować objawy ogólne takie jak: zmęczenie, spadek wagi ciała, brak łaknienia, bóle mięśni, stany podgorączkowe. Rzadziej początek choroby dotyczy tylko jednego dużego stawu np. kolanowego lub barkowego. Choroba rozwija się najczęściej podstępnie przez wiele tygodni prowadząc do ograniczenia sprawności pacjenta, bólu wielu stawów, następnie deformacji stawowych takich jak podwinięcia, zesztywnienie. W przebiegu choroby występują również zmiany pozastawowe np. guzki reumatoidalne (niebolesne podskórne guzki powstające w miejscach wrażliwych na ucisk np. okolic łokci, stawów rąk), zapalenie kaletek maziowych, ścięgien. Do poważniejszych powikłań należą zapalenia błon surowiczych: zapalenie opłucnej, osierdzia; nasilenie miażdżycy, zmiany hematologiczne (niedokrwistość, powiększenie śledziony i węzłów chłonnych, niewydolność nerek, osteoporoza.
Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i rozpoczęcie leczenia, aby uniknąć powikłań stawowych (np. destrukcji stawu) oraz powikłań pozastawowych. Leczeniem RZS na ogół zajmują się specjaliści reumatolodzy. Rozpoznanie ustala reumatolog na podstawie objawów klinicznych, wyników badań laboratoryjnych oraz badań obrazowych: RTG, TK, MR i USG. Do rozpoznania choroby stosuje się obecnie kryteria ACR/EULAR z 2010 roku pozwalające wykryć chorobę na wczesnym etapie oraz wdrożyć właściwe leczenie.
Celem skutecznego leczenia RZS jest osiągniecie remisji choroby, czyli ustąpienia objawów takich jak: ból, obrzęk stawu i sztywność oraz zachowanie sprawności i poprawa jakości życia. W leczeniu stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCH), okresowo NLPZ i glikokortykosteroidy. W przypadkach niereagujących na leczenie lub u chorych którzy źle tolerują klasyczne leki stosuje się leki biologiczne wg. ściśle określonych wskazań. Bardzo ważne jest wczesne leczenie rehabilitacyjne, psychoterapia oraz edukacja pacjenta.
Opracowane przez: Lek. med. Joanna Michalska – specjalista reumatolog