Choroba neuronu ruchowego (z języka angielskiego Motor Neuron Disease, MND) to grupa schorzeń neurodegeneracyjnych układu nerwowego. Istotą tych chorób jest postępujące uszkodzenie komórek nerwowych odpowiadających za pracę mięśni szkieletowych. Jedną z chorób neuronu ruchowego jest stwardnienie zanikowe boczne (łac. sclerosis lateralis amyotrophica, SLA). Jest to postępująca choroba obejmująca ruchowe komórki nerwowe (motoneurony) w mózgu i rdzeniu kręgowym.
W przebiegu choroby dochodzi do zaniku mięśni i osłabienia siły mięśniowej. Dotyczy to zarówno kończyn, jak i mięśni połykania czy mięśni oddechowych. Charakterystycznym objawem są również fascykulacje, często odczuwane jako falowanie lub zrywanie mięśni pod skórą. Niekiedy dołączają się również kurcze mięśni.
Podstawowe znaczenie ma badanie neurologiczne przeprowadzane przez neurologa. To ono może nakierować na rozpoznanie lub nawet je potwierdzić. Często jednak konieczne jest wykonanie badań dodatkowych. Kluczową rolę w diagnostyce SLA spełnia badanie elektromiograficzne (EMG). Do oceny ocena fascykulacji oraz stopnia zaniku mięśni przydatne jest także badanie USG mięśni. Należy także zaznaczyć, że istnieje wiele różnych chorób, które mogą imitować choroby neuronu ruchowego. W związku z tym niekiedy niezbędne jest wykonanie wielu różnych dodatkowych badań obrazowych i biochemicznych, które pozwolą wykluczyć inne jednostki chorobowe.
Badanie EMG pozwala na stwierdzenie obecności aktywnego odnerwienia, które świadczy o uszkodzeniu dolnego neuronu ruchowego. Badanie EMG, które wykonywane jest w trakcie diagnostyki chorób neuronu ruchowego składa się z oceny przewodnictwa nerwowego wielu różnych nerwów oraz oceny mięśni (badanie z użyciem elektrody igłowej).
Stwardnienie zanikowe boczne jest chorobą nieuchronnie postępującą. Tempo progresji jest indywidualne dla każdego pacjenta, zależy też od zastosowanych metod leczenia.
SLA jest chorobą nieuleczalną. Istnieją jednak leki pozwalające na wydłużenie czasu przeżycia (riluzol), jak również spowolnienie progresji choroby we wczesnych jej stadiach (edaravone). Istotnym uzupełnieniem jest leczenie objawowe zaburzeń oddychania, leczenie trudności z połykaniem, a także innych objawów takich jak kurcze mięśni, nadmierne ślinienie czy zaburzenia afektu.
Opracowanie: Lek. Michał Błaż